Rwanda; Genocide and gentle giants!

Wie had dat gedacht? Rwanda, een land dat in Nederland en waarschijnlijk het grootste deel van de wereld alleen bekend is van de genocide die hier in 1994 heeft plaatsgevonden. In ieder geval was dat het idee dat wij hadden. Waarom dan toch naar dit kleine en vergeten land? Omdat hier de zo mogelijk enige berggorilla’s in het wild leven! Op het drielandenpunt van Rwanda, Uganda en de Democratische Republiek Congo is een natuurgebied, De Virungas, waar deze grootste gorilla’s in hun eigen habitat te bewonderen zijn. En als je dan een keuze moet maken uit deze drie landen….
Maar… Rwanda is prachtig! Het is een groengroengroen land, vruchtbaar en het wordt het land van de duizend heuvels (Mille Collines) genoemd. En dat is helemaal terecht! Er is hier werkelijk geen 100 meter rechte weg te ontdekken. Alles slingert heen en weer en gaat tussen 0 – 2500 meter op en neer. Fijn voor De Maagd. Vooral als de meeste wegen van ‘Chinese Tarmac’ gemaakt zijn. Garantie tot de eerste 100 auto’s dus en dan gapende gaten. Maar het is werkelijk een schitterend land; met prachtige heuvels, dalen, rivieren, meren en vergezichten. Theeplantages zover het oog reikt en vooral heel vriendelijke, open en positief ingestelde mensen.
Maar goed; 1994. Ik zal het proberen kort te houden, maar de geschiedenis laat zich slecht vatten in een paar woorden. In de maanden april, mei en juni 1994, ‘the 100 days of madness’, zijn in dit kleine land (1/3 Nederland, 8 mio inwoners), tussen de 600.000 en 1 miljoen Tutsis en gematigde Hutu’s vermoord. Ik zeg vermoord, maar dit is niet helemaal waar. Vermoord, verkracht, gemarteld, opgejaagd, vernederd en gewoonweg afgeslacht. Vermoord word je door soldaten en milities met geweren. Opgejaagd , doodgeslagen en afgeslacht word je door medeburgers, buren, collega’s en bekenden, met machettes, bijlen, speren, knuppels en hamers. Dat is wat er in deze periode is gebeurd. De ene bevolkingsgroep heeft een uitgebreide haatcampagne voorbereid en een zorgvuldig uitgewerkt plan opgesteld om voor eens en altijd af te rekenen met een andere bevolkingsgroep. Het woord ‘Endloesung’ wordt hier meerdere malen gebruikt. Er is geen enkele inwoner van Rwanda die gespaard is gebleven in deze periode. Je was slachtoffer, of je was dader. Mannen, vrouwen en zelfs kinderen vanaf 10 (!) jaar deden mee in deze moord-frenzy, opgejaagd door propaganda van hun ‘leiders’. Het meest beruchte radiostation riep iedere dag op; Schiet op met moorden! De massagraven met Tusti’s zijn pas halfvol! Dood aan alle Kakkerlakken!’ Ouders moesten toezien hoe hun kinderen met machettes doodgehakt werden. Kinderen moesten toezien hoe vaders en moeders doodgeslagen werden. Mannen moesten toezien hoe hun vrouwen verkracht werden door soldaten. Naar schatting 500.000 vrouwen en meisjes zijn in deze periode misbruikt, voornamelijk door soldaten die met HIV besmet waren. Opdat de volgende generatie Tutsi’s er niet zou komen… De straten in de hoofdstad Kigali lagen letterlijk bezaaid met de 1000-den doden, waarvan de meeste aangevreten werden door hongerige straathonden.
Er is een groot aantal ‘memorials’ door het land heen. Wij hebben in Kigali het nationale monument bezocht. Hier wordt getracht uit te leggen hoe deze volkerenmoord heeft kunnen plaatsvinden. Aangrijpend zijn de beelden en de getuigenissen. Een kamer is helemaal gewijd aan kinderen. Hier zijn foto’s te zien van kinderen waarbij door overlevenden is aangegeven hoe de kindjes heetten, wat hun favoriete eten was, waar ze het liefst mee speelden en hoe ze uiteindelijk vermoord zijn. Afschuwelijk en indrukwekkend. In het zuiden van Rwanda stond een grote technische school. Hier zijn 50.000 Tutsi’s naartoe gebracht vanuit de nabijgelegen kerk, ‘omdat zie hier wel veilig zouden zijn’. Op 19 april zijn deze 50.000 vermoord. Op een dag! 11 zijn er ontsnapt. Vlak na het einde van de genocide zijn 885 lijken opgegraven en met kalksteen gepreserveerd. Vervolgens zijn deze lijken opgesteld in een groot aantal lokalen. De rondleiding is bizar en heel vervreemdend. De lijken zijn grotendeels intact. Je ziet hoe mannen, vrouwen en kinderen aan hun einde zijn gekomen; ingeslagen schedels, handen en voeten afgehakt. Maar het zijn eigenlijk voor je gevoel geen menselijke overblijfselen. Meer gipsen afgietsels. Een kamer is echt pijnlijk. Hier zijn alleen maar baby’s, kleuters en kinderen te zien. Letterlijk zie je de inlagen van de machetes in de kinderlijkjes. Pijnlijk en aangrijpend.
Na 100 dagen zijn de toenmalige leiders het land uitgejaagd en is een proces van heling en genezing begonnen. Het is werkelijk indrukwekkend wat er sindsdien is gebeurd. De nieuwe regering heeft meteen het grootste probleem aangepakt. Er zijn GEEN Hutu’s en GEEN tutsi’s meer. Alleen nog Rwandezen. We kunnen het verleden niet vergeten en moeten blijven herdenken om ervoor te zorgen dat dit niet meer gebeurt, maar alles moet ingesteld zijn op een gezamenlijke toekomst. Rwanda is sindsdien, natuurlijk geholpen met miljarden dollars opgehoest door een zich buitengewoon schuldig voelende internationale gemeenschap, opgekrabbeld en is nu een relatief welvarend land, waar optimisme de boventoon voert. De UN, de US en andere landen hebben aantoonbaar geweten van wat er zich ging afspelen, maar hebben hier geen actie op ondernomen,. Vooral Frankrijk heeft in de hele geschiedenis van deze genocide een zeer dubieuze en ronduit negatieve rol gespeeld. Bill Clinton heeft in ieder geval erkend dat hij fout zat; ‘This did not happen under my administration. This happened under me’. En een laatste citaat van een overlevende vat het pijnlijk samen; ‘toen ze na de Holocaust zeiden, “dit nooit meer (never again)” was dat zeker voor sommige volkeren meer van toepassing, dan voor anderen’. Ondanks deze vreselijke 100 dagen ontmoetten wij zo’n 15 jaar later alleen maar buitengewoon vriendelijke mensen die hun blik naar buiten hebben gericht en bezig zijn met hun toekomst. Rwanda is het land waar men het hardst werkt van alle landen die wij bezocht hebben. Elke zaterdag van de maand hebben ze hier een zogenaamde community day waar de inwoners van elk dorp collectief hun dorp opruimen en schoonhouden. Rwanda is veruit het schoonste land van Afrika; roken is hier zelfs in openbare ruimtes verboden, plastic zakken bestaan niet en overal staan vuilnisbakken. Hier kunnen wij nog veel van leren.

De oorspronkelijke reden voor ons bezoek aan dit geweldige land waren de Gentle Giants, de berggorilla’s die hier nog in het wild leven. Een paar dagen geleden was het dan zover. Aangezien onze meisjes nog te jong waren, zijn we ze afzonderlijk van elkaar gaan bezoeken. Op de ochtend van de tocht wordt je geacht je om 7.00 uur te melden bij de head quaters van het nationale park. Hier staan dan zo’n 56 enigszins gespannen mensen te wachten op wat gaat komen. Vervolgens word je ingedeeld in groepen van 8 en gebrieft door een gids over ‘jouw’ gorillagroep; hoe groot is de familie, wie is de silverback, wie zijn de vrouwtjes, of er en welke babies er zijn. Rond 8.00 uur vertrek je dan per auto naar het startpunt van de trail die naar deze reuzen leidt. Na gemiddeld zo’n 1,5 tot 2 uur lopen komt dan het goede nieuws; ze zijn in de buurt! Voordat je ze ziet, hoor je ze eerst. Takken die breken, hoge schreeuwgeluiden en je eigen kloppende hart. Je klimt voorzichtig verder omhoog en dan…… WOW daar liggen, zitten of hangen ze. Alle aandacht gaat in de eerste plaats uit naar de leider van de groep; de silverback. Een hoofd dat minimaal driekeer zo groot is als die van Jan, handen als kolenschoppen, een enorm gespierde en brede rug. Ondanks zijn enorme verschijning kijkt hij over het algemeen heel vriendelijk uit zijn bruine ogen en oogt hij enorm ontspannen. Maar ondanks zijn ogenschijnlijk relaxte houding gebeurt er niets in zijn groep wat hij niet weet. Hij is de regisseur, de producer en de uitvoerend artiest van alle activiteiten. En als er hem iets niet bevalt, dan doet hij er onmiddellijk wat aan. Over het algemeen zijn er dan nog zo’n 2-3 vrouwtjes en een paar teenagers die enorm speels (en dus heel cute) zijn. Als een van de gorilla’s naar je kijkt, heb je echt het gevoel dat je contact maakt. Dat hij/zij echt wat denkt. Tenslotte delen wij 97 % van ons DNA met hen! De gorilla’s zijn gewend aan menselijke bezoekers en trekken zich er helemaal niets van aan. De gids stelt af en toe de silverback op zijn gemak met een grrm geluid. We mogen er een uur bijblijven. In dat uur zien we bijna alles wat er in een groep gebeurt; “er wordt gespeeld, gegroomed, gegeten, gepoept, gemate “ en dan…. helaas is het uur al weer om. We hebben echt genoten en nemen ons voor als Isis 15 is het zeker nog eens te doen.

Na Jolanda’s verjaardag verlaten we Rwanda. Het laatste deel van de reis! We rijden terug naar Dar es Salaam, Tanzania. Daar verkopen we De Maagd daar en zullen onze laatste dagen doorbrengen op het eiland Zanzibar. Vrijdag 10 december vliegen we via Heatrow naar Schiphol, waar we om 20.15 arriveren. VrijMiBo op Schiphol dus!!

Liefs van ons allemaal!